Beweging in verbinding tussen onderwijs en zorg

De aanpak Met Andere Ogen fungeert bij hechtere samenwerking tussen onderwijs en zorg als aanjager van een beweging die overal volop aan de gang is, zo lieten de vele goede voorbeelden zien.

Met Andere Ogen heeft al heel wat losgemaakt in de wereld van onderwijs en zorg. Bestuurlijk ambassadeur René Peeters, verantwoordelijk voor het adviesrapport Mét andere ogen waarmee het in 2018 allemaal begon, geneerde zich wel eens voor de open deuren die hij dacht in te trappen met adviezen als ‘Verbreed je teams met andere expertises’ en ‘Betrek ouders en kinderen bij de keuzes die je maakt’, zo biecht hij op aan het begin van de bijeenkomst. Maar volgens Hans Spigt, voorzitter van Jeugdzorg Nederland en vertegenwoordiger van de branches van de aanpak Mét andere ogen, is het nog helemaal niet zo eenvoudig om die deuren open te krijgen, om professionals op een gelijkwaardige manier met elkaar te laten samenwerken op school: 'Het wegnemen van belemmeringen die mensen ervaren, is onze grote opdracht.'

'De beweging is volop aan de gang'

Gelukkig wordt er op heel veel plekken in Nederland al hard gewerkt aan deze opdracht, en merkt René Peeters dat de deuren steeds verder open gaan: 'Ik kan zo 100 tot 150 plekken aanwijzen waar de beweging naar een andere manier van kijken en organiseren volop aan de gang is. Overal merk je dat onderwijs, zorg en jeugdhulp echt gaan samenwerken.'

Het is daarbij belangrijk  om tot een regionale visie te komen die gedragen wordt door de praktijk. De praktijk ontwikkelt de kaders; het landelijke beleid en de regelgeving kunnen dat vervolgens faciliteren. Peeters: 'Formuleer met elkaar, op de werkvloer, de ‘leidende principes’ die richting geven aan wat je met elkaar belangrijk vindt. Zo leren professionals elkaar kennen. Het netwerk dat we inmiddels opgebouwd hebben in de aanpak Mét Andere Ogen kan daarbij assisteren.'

Terug naar ‘normaal’

De ambitie voor de komende jaren is volgens Hans Spigt om de beleidsdoelen uit het programma ook echt onderdeel te laten zijn van de werkprocessen. ‘Anders kijken, denken en doen’ moet een tweede natuur worden van alle professionals die samenwerken in onderwijs en jeugdzorg, inclusief gemeenten.

'Het gaat echt om een cultuurverandering die we voor elkaar moeten zien te krijgen', zegt René Peeters. 'We zijn in de loop der jaren steeds nauwkeuriger gaan meten, zodat steeds minder kinderen tot de categorie ‘normaal’ zijn gaan behoren. Je bent als leerling al snel niet slim genoeg, volgens de norm, of je bent juist te slim. Steeds meer kinderen vallen daardoor buiten het systeem. Door met elkaar een samenhangend jeugdbeleid te ontwikkelen, op de werkvloer, kunnen we weer terug naar ‘normaal’. Daarvoor hoef je niet te wachten op een officieel landelijk beleid: ga gewoon aan de slag en begin!'

Inclusiever werken

In Den Bosch en omgeving zijn ze al begonnen. In 2016 sprak men daar, onder leiding van samenwerkingsverband de Meierij, de ambitie uit om inclusiever te willen werken. Een van de eerste stappen: stoppen met het speciaal basisonderwijs en investeren in gespecialiseerde jeugdhulpmedewerkers binnen reguliere scholen.

Theo Brands, beleidsmedewerker bij de Meierij vertelt hoe ze dat hebben aangepakt: 'We zijn samen met Cello, gespecialiseerd in het werken met mensen met een verstandelijke beperking, als pilot het project Jeugdhulp en onderwijs samen (JOS) gestart. De kern: snelle, kortdurende en beschikkingsvrije jeugdhulp, zowel binnen het PO als het VO, met als doel te komen tot het terugdringen van schooluitval en minder inzet van (kostbare) tweedelijns zorg. Het budget voor het project wordt bovenregionaal gegarandeerd door zestien samenwerkende Brabantse gemeenten.'

De resultaten van de pilot zijn positief: het basisonderwijs blijkt een goede en laagdrempelige vindplaats om in een vroeg stadium adequaat te kunnen reageren op hulpvragen. De lijnen zijn kort, er kan snel worden gereageerd en het bereik is groot: er worden 11.000 kinderen bereikt op 42 basisscholen.

Integrale aanpak

Onder de noemer Transformatie Twente wordt in het oosten van het land hard gewerkt aan interprofessioneel werken binnen het regulier onderwijs. Een integrale aanpak is steeds het uitgangspunt: professionals vanuit verschillende disciplines kijken samen naar een kind, en de hele omgeving van het kind wordt daarbij betrokken. Er komt weer perspectief voor ouders en kind door gezamenlijk te werken aan de toekomst, in plaats van te focussen op problemen in het hier en nu.

'We werken echt vanuit de basis, vanuit school”, vertelt projectleider Kate Snellens van de gemeente Oldenzaal. “Wat gebeurt er op school en wie zijn er nodig om het daar goed te laten verlopen? Waar willen we naartoe en hoe gaan we daar komen? Al doende leren we zo wat er nodig is om de knelpunten weg te nemen. Daarbij maken we de drempel voor ouders en kinderen zo laag mogelijk.'

Zo zijn er inmiddels tal van goede voorbeelden die het verdienen om zo breed mogelijk gedeeld te worden. In Zuid-Limburg hebben ze een manier gevonden om data van onder meer de jeugd- en volwassenenmonitor van de GGD met elkaar te verbinden om preventiever te kunnen optreden bij individuele casussen. In Zuid-Kennemerland werken ze met ‘cirkels van invloed’ waarin zorgprofessionals elkaar vragen stellen als: wat kun jij voor mij doen, hoe werken we samen en wat versta jij onder regie? Dit heeft geholpen elkaar beter te ‘verstaan’ en zo tot een beter samenwerking te komen. En in de regio Roermond is het de jeugdartsen gelukt de aansluiting met het onderwijs te hervinden dankzij een conferentie onderwijs-zorg waar scholen aangaven: wij missen de jeugdarts.

Wat altijd helpt is dat je je aansluit bij een beweging die breder is dan jij in je eentje voor elkaar kunt krijgen. Alleen met elkaar kunnen we stap voor stap steeds beter worden in het vergroten van de ontwikkelkansen van kinderen. Zoek elkaar op, deel je ervaringen en verspreid het woord!

Meer informatie: metandereogen@vng.nl